Interview Francesca Harper, artistiek directeur Ailey II

Van de vele danstraktaties die het negentiende Holland Dance Festival te bieden heeft, zijn de voorstellingen van Ailey II beslist een niet te missen kers op de taart. Het jongerengezelschap van het prestigieuze (in 2019 nog met laaiend succes door Holland Dance Festival gepresenteerde) Alvin Ailey American Dance Theater trapt de viering van zijn vijftigste verjaardag begin 2024 af in Den Haag en Rotterdam. Artistiek directeur Francesca Harper: “Ik zie het als mijn taak om Ailey’s unieke ‘legacy’ te koesteren, maar tegelijkertijd wil ik absoluut ‘fearless’ zijn en met deze fantastische jonge dansers een nieuwe, onbekende toekomst in duiken.

“Het is geweldig! Elke dag opnieuw!” Francesca Harper kan zich, zegt ze, niet beter wensen dan dagelijks omringd te worden door de jonge dansers van Ailey II. “Ik heb oprecht niet eerder performers ontmoet die zó gepassioneerd zijn. Ik hoef nooit te zeggen dat ze harder moeten werken, er is geen danser die tijdens de repetities maar een beetje afwachtend aan de kant staat. Elke keer dat ik de studio binnenkom, word ik weer getroffen door hun enorme toewijding en inzet, die niet te stuiten energie en dat heerlijk rauwe, ongepolijste dat deze dansers zo bijzonder maakt. Samenwerken met jonge talenten die alles geven, alles tonen van wie ze zijn, is werkelijk een groot voorrecht; daar put ik zelf ook elke dag weer kracht uit.”

Na een succesvolle carrière als danseres, Broadwayster, zangeres, actrice en aanvoerster van haar eigen Francesca Harper Project, is Harper in 2021 benoemd tot artistiek directeur van Ailey II. En, zegt ze, het universum moet het zo gewild hebben. “Ik ben als het ware opgegroeid binnen de Ailey-organisatie. Mijn moeder was jarenlang directeur van de Ailey School, Alvin Ailey was onderdeel van ons leven. Als jong meisje bij hem in de studio vertoeven heeft een enorme impact op mij gehad. Destijds al werd ik diep geraakt door zijn Revelations en zijn muze Judith Jamison (die Ailey later als artistiek leider zou opvolgen – red.) was – waarschijnlijk omdat ze net als ik lang en gespierd was – een groot voorbeeld voor mij.”

De cirkel is rond

Niettemin was Harper aanvankelijk slechts een van de vele kandidaten voor de directeursfunctie bij Ailey II, waarvoor internationaal uitgebreid geworven werd. “Ik werd gevraagd om te solliciteren en dacht: o, dat kan een interessante kans zijn. Maar hoe verder ik in het sollicitatieproces kwam en hoe meer ik mij verdiepte in de missie van Ailey en mijn ideeën daarover, des te meer begon mijn hart over te stromen. Waar ik eerst vooral nieuwsgierig was, viel ik gaandeweg – opnieuw – als een blok voor de Ailey-organisatie. Tijdens het laatste sollicitatiegesprek heb ik al mijn aantekeningen aan de kant geschoven; de woorden rolden als vanzelf over mijn lippen. Toen ik uiteindelijk als laatste kandidaat overbleef, realiseerde ik me: ‘Oh gosh, they really like me!’ Ik was gevleid en vereerd, maar voelde me tegelijkertijd ook gekwalificeerd voor de job. Ik zag voor mij hoe mijn moeder altijd met zoveel liefde jonge talenten stimuleerde en voedde, ik herinnerde me dat ze zei dat dat een van de mooiste taken in het leven was. En ik dacht: dit moet zo zijn, de cirkel is rond.”

Empowerment

Alvin Ailey – die in 1958 zijn Alvin Ailey American Dance Theater oprichtte – was in 1974 een van de eerste artistiek leiders in de internationale danswereld die een tweede gezelschap voor jonge dansers startte. Daarmee was hij een lichtend voorbeeld voor de vele juniorengezelschappen die later ontstonden, zoals in ons land onder meer NDT 2, Introdans Ensemble voor de Jeugd en, recent, de Junior Company van Het Nationale Ballet. Harper: “Ailey was een visionair. Hij realiseerde zich al vroeg dat hij zijn oorspronkelijke missie – het versterken van en creëren van mogelijkheden voor dansers die binnen de traditionele danswereld minder kansen kregen – moest uitbreiden naar de jongere generatie. Met Ailey II (dat aanvankelijk het Alvin Ailey Repertory Ensemble heette – red.) sloeg hij een belangrijke brug tussen de dansopleidingen, waaronder de in 1969 opgerichte Ailey School, en het professionele dansveld. Daarmee heeft hij in grote mate bijgedragen aan de ‘empowerment’ van niet alleen jonge Afro-Amerikaanse dansers, maar van jongeren van alle achtergronden en culturen. En met succes, want tegenwoordig bestaat ons ‘hoofdgezelschap’ voor maar liefst 75 procent uit voormalige Ailey II-dansers. Daarnaast kom je hen ook tegen bij wereldvermaarde gezelschappen als de Martha Graham Dance Company, Paul Taylor Dance Company, Parsons Dance, Ballet Hispánico, Nederlands Dans Theater en bij topchoreografen als Sharon Eyal en William Forsythe. En typisch voor de Ailey-organisatie: als dansers – na hun opleiding aan de Ailey School of na een contract bij Ailey II – een tijdje weg zijn geweest, zijn ze altijd weer welkom om terug te keren.”

Genereus en onbaatzuchtig

Zelf nam Harper als jonge danser ook regelmatig lessen bij de Ailey School, maar omdat ze meer gefocust was op een balletcarrière, volgde ze haar officiële opleiding aan de School of American Ballet en Joffrey Ballet School. In 1991 maakte ze als 22-jarige de overstap van het New Yorkse Dance Theatre of Harlem naar Ballett Frankfurt, waar ze drie jaar later tot soliste werd bevorderd. “William Forsythe (die Ballett Frankfurt met zijn radicale choreografieën wereldfaam bezorgde – red.) was, na Ailey, de tweede visionair met wie ik heb mogen werken. Ailey en hij hadden veel gemeen, ze waren beiden extreem genereus en totaal onbaatzuchtig. Twee grote leiders, naar wie ik mijzelf echt hoop te kunnen modelleren.” Ook tijdens haar Forsythe-jaren bleef het Ailey-imperium ‘een tweede huis’ voor Harper. “Ik hielp mijn moeder bij audities en zag hoe jonge dansers zich binnen de veilige omgeving van de Ailey School en Ailey II ontwikkelden, hoe ze gaandeweg transformeerden tot sterke, zelfbewuste professionals.” Maar Alvin Ailey gaf niet alleen jonge dansers volop kansen, hij haalde ook tal van jonge – inmiddels beroemde – choreografen binnen. “Ik herinner mij vroege werken van bijvoorbeeld Eliza Monte, Bill T. Jones en Arnie Zane, en zag ook het eerste stuk dat Robert Battle (de huidige artistiek directeur van Alvin Ailey American Dance Theater – red.) voor Ailey II maakte.” Zelf kreeg Harper in die tijd ook de smaak van het choreograferen te pakken. “Forsythe gaf ons de ruimte om ook andere projecten te doen en zo kon het, grappig genoeg, gebeuren dat ik mijn eerste full-length werk tijdens het Holland Dance Festival uitbracht. Daarna maakte ik nog een paar stukken voor Ballett Frankfurt en toen heb ik contact gezocht met Sylvia Waters, mijn voorgangster bij Ailey II, waarna ik niet alleen twee werken voor Ailey II heb gemaakt, maar ook door Judith Jamison werd gevraagd om een stuk voor het hoofdgezelschap te creëren.” Jamison, Waters en vooral moeder Denise Jefferson zijn, zegt ze, bij de invulling van haar nieuwe functie belangrijke voorbeelden. “Ik heb het grote geluk gehad dat ik met deze drie sterke Afro-Amerikaanse vrouwen ben opgegroeid. Als zij – in een nog veel uitdagendere tijd – in staat waren om een gezelschap of school te leiden, moet ik het ook kunnen.”

‘Oh my god, dat dit bestaat’

Hun ‘legacy’ en die van Ailey voortzetten, ziet Harper als een cruciale taak. “Het koesteren van dat fundament is zó belangrijk. Maar tegelijkertijd heb ik, door met Forsythe te werken, geleerd om absoluut ‘fearless’ te zijn. We weten niet wat de toekomst ons qua hedendaagse dans gaat brengen, maar ik weet wel: je moet van die klif af durven springen, je moet het lef hebben om een nieuwe, onbekende toekomst in te duiken.” Dat betekent dat Ailey II de komende jaren een gemixt repertoire zal hebben van grote namen, ‘cutting edge’-choreografen, aanstormende talenten en nieuwe, nog onbekende makers. Al zal de nadruk tijdens de feestelijke viering van het vijftigjarig bestaan van Ailey II in Den Haag en Rotterdam op de twee eerste categorieën liggen. Vooralsnog staan, zegt Harper, drie werken vast: Forsythes Enemy in the Figure, Ailey’s Revelations en haar eigen, heel persoonlijke Freedom Series. “Dit is het eerste werk dat ik na mijn benoeming maakte. De choreografie is geïnspireerd door mijn eigen herinneringen, aan mijn moeder en de enorme pijn die ik voelde na haar overlijden, aan mijn tijd als danser, en aan alle kansen en gebeurtenissen die mij hebben gemaakt tot wie ik nu ben. Maar dan wel in abstracte vorm; uiteindelijk gaat het stuk vooral over identiteit, harmonie en over wat het betekent deel te zijn van een community.” Forsythes Enemy in the Figure danste Harper zelf talloze malen. “Het was het tweede werk dat ik van hem zag en na afloop dacht ik echt: ‘Oh my god’, dat dit bestaat! Die geweldige inclusieve manier van werken – Bill heeft zich zowel door ballet als hiphop laten inspireren –, die waanzinnige muziek van Thom Willems met al die counterpoints en beats, de soulfulness van de choreografie, de funk, het ritme – dit werk omvat voor mij echt al mijn ‘joy of joys’.” En net zoals het hoofdgezelschap dat in 2019 deed, zal ook Ailey II de voorstellingen in Nederland besluiten met Ailey’s Revelations, dat door artistiek directeur Robert Battle wordt aangeduid als ‘het achtste wereldwonder’. Harper: Revelations is Ailey’s ‘signature piece’, het belichaamt wie wij zijn. Het stuk voert ons terug naar Ailey’s eigen jeugd in Texas, en handelt over alle pijn en strijd die de Afro-Amerikaanse gemeenschap heeft moeten doorstaan tot aan de meest feestelijke en vreugdevolle momenten in het leven. Revelations is zó expressief, zó persoonlijk, je voelt gewoon dat het recht uit Ailey’s hart komt en het is dan ook een groot cadeau om dit werk opnieuw met het Nederlandse publiek te mogen delen.”

‘Remarkable, excellent and fabulous’

Zelf stond Harper al vele malen op het Holland Dance Festival, als danseres, als choreograaf, met haar Francesca Harper Project en als soloartiest. “Ik ben ongelooflijk blij met alle kansen die Samuel Wuersten mij heeft geboden, Holland Dance Festival voelt daardoor als mijn derde huis. En dat ik nu met Ailey II, en dan nog wel ter viering van onze vijftigste verjaardag, mag terugkeren… het kan gewoon niet mooier!” Enthousiast prijst ze opnieuw haar ensemble van twaalf jonge dansers aan, onder wie de Nederlandse Maggy van den Heuvel, die ze als een ‘true powerhouse’ omschrijft. “Maar ze zijn alle twaalf ‘remarkable, excellent and fabulous’. Dit zijn de sterren van de toekomst! En mijn taak ligt erin dat ik hen mag leren om al hun energie, techniek, stamina en hartstocht in te zetten voor artistieke zeggingskracht en hoogstaand vakmanschap. Dat betekent ook dat ze soms even gas terug moeten nemen, soms wat meer naar binnen gericht moeten zijn, om vervolgens het beest in zichzelf weer op volle kracht los te laten.”

Alvin Ailey II - The Next Generation staat 27 en 28 januari 2024 in het nieuwe Luxor Theater. Boek nu je tickets!