Luxor door de jaren heen
Waar het allemaal begon
In 1917 lieten twee ondernemers aan de Kruiskade in Rotterdam het Luxor Theater bouwen: een bioscooptheater dat meteen met afstand het grootste van Nederland was. Luxor is al een ruime eeuw een belangrijk onderdeel van het Rotterdamse uitgaansleven en blijft zich ontwikkelen.
1917
Aan de Kruiskade 30 opent bioscoop Luxor Theater haar deuren en is op dat moment de zeventiende bioscoop in Rotterdam. De zaal heeft 1.180 stoelen, met een luxe interieur: dik tapijt, heel zware fauteuils en koperen asbakken in de rugleuningen.
1919
Uit het eerste volledige jaarverslag blijkt dat in de Luxor-bioscoop elke dag twee avondvoorstellingen worden gegeven en op zon- en feestdagen ook nog matinees. Bijna 400.000 Rotterdammers kopen in 1919 een kaartje voor een goede hoofdfilm en een voorprogramma.
1928
Op 13 mei wordt in Luxor de laatste film vertoond voordat het theater – pas tien jaar oud – grondig verbouwd wordt. Diverse aangrenzende panden zijn aangekocht en architect Jozea van Wijngaarden krijgt opdracht binnen een half jaar een geheel nieuw en modern theater te realiseren.
1933
De band met deze Duitse eigenaar/aandeelhouder UFA begint te knellen als Hitler in 1933 aan de macht komt. Hoewel directeur Herman Bollongino de nazipropaganda zoveel mogelijk van het scherm weert, weigeren veel bezoeker naar de bioscoop te gaan. In de buurt van Luxor worden pamfletten uitgedeeld en verstoren actievoerders voorstellingen door op fluitjes te blazen en rookbommen te gooien.
1940
Juni 1940, een maand na het bombardement op Rotterdam. Als een van de zeer weinige gebouwen in het Rotterdamse stadscentrum overleeft Luxor, samen met Hotel Central, de verwoesting. Twaalf bioscopen in de binnenstad veranderen in as en puin. Naast Luxor blijft alleen bioscoop Arena aan de West-Kruiskade overeind.
1947
Na de oorlog wordt Luxor verhuurd aan de Rotterdamse Kunststichting. Om het gemis van de verwoeste Rotterdamsche Schouwburg te compenseren worden in Luxor naast filmvoorstellingen ook tijdelijk toneelvoorstellingen vertoond. De behoefte aan vermaak is enorm. De Sleeswijkrevues met Snip en Snap (Willy Walden en Piet Muijselaar) zijn in die tijd grote publiekstrekkers.
1952
Het blijft technisch allemaal maar behelpen. Mede doordat Luxor goed blijft draaien (half als bioscoop, half als volkstheater) besluit de gemeente in juni 1949 om twee ton uit te trekken voor een grondige verbouwing. Luxor moet een volwaardig amusementstheater worden. In 1952 krijgt het orgel (te zien aan weerszijde van het podium) een grote beurt, waarbij de bijna 1.600 pijpen worden gereviseerd.
1956
Willy Hofman, sinds 1952 directeur van Luxor, haalt de eerste grote buitenlandse theaterproductie naar Nederland: de musical Porgy and Bess. Voor het gigantische bedrag van 50.000 gulden speelt de productie tien avonden in Luxor. De orkestbak en het toneel moeten ervoor worden verbouwd en de musical blijkt een doorslaand succes.
1960
Willy Hofman, naast directeur nu ook theaterproducent, laat zien dat ook Nederlanders musicals kunnen maken. De Londense hit My Fair Lady, met Wim Sonneveld in de hoofdrol, gaat op 1 oktober 1960 in Luxor in première. Seth Gaaikema, toen vierdejaars student Nederlands, maakt de vertaling. De productie wordt een succes zonder weerga: vijf maanden lang volle zalen, 836 voorstellingen en bijna een miljoen bezoekers.
1962
Omdat Luxor een van de grootste theaters van Nederland is, komen er regelmatig grote internationale sterren naar Rotterdam. Op 13 december 1962 treedt Edith Piaf op in Luxor. De Telegraaf schreef: “Een heel Luxor Theater vol nuchtere Rotterdammers werd donderdagavond veranderd in een massa, bezeten van een on-Nederlandse geestdrift, door een klein vrouwtje: Edith Piaf.“
1966
Luxor is dé plek waar de ‘Grote Drie’ (Toon Hermans, Wim Sonneveld en Wim Kan) al vroeg te zien zijn. Net als het ABC-Cabaret van Wim Kan en Het Ensemble Sonneveld van gelijknamige Wim, speelt ook Toon eerst in een gezelschap: dat van Floris Meslier, genaamd Theater Plezier. In 1966 speelt hij weken lang voor uitverkochte zalen in zijn vijfde one man show.
1972
Het oude Luxor wordt steeds krakkemikkiger. In 1972 start men met een zeer grondige verbouwing waar architect Wirtz praktisch alleen de buitenmuren laat staan. Vijftien maanden en 5,4 miljoen gulden verder is de oude stek aan de Kruiskade nauwelijks meer te herkennen. Het pand heeft geen balkon meer en vanaf dat moment heeft de zaal 909 stoelen en de kenmerkende lichtrand.
1987
Tot driemaal toe organiseert Luxor een Cabaretmarathon als feestelijke afsluiting van het seizoen. Een etmaal cabaret, aan één stuk door. Het is een enorme onderneming: 47 acts treden op, waaronder Freek de Jonge, Brigitte Kaandorp, Mini & Maxi, Herman Finkers en Waardenberg en De Jong. Een conflict wegens geluidshinder met de directie van het aanpalende Hotel Central leidt tot een kort geding, maar een dreigende sluiting van Luxor wordt voorkomen.
1998
Na jaren onderzoek naar de mogelijkheid van een nieuw theater is de kogel door de kerk. Er komt een nieuw groot theater op de Kop van Zuid, aan de voet van de Erasmusbrug. De Wilhelminapier is dan nog een vervallen havengebied met, op Hotel New York na, veel leegstaande panden. Wethouder Hans Kombrink en Freek de Jonge slaan samen de eerste paal van het nieuwe theater, dat naar een ontwerp van architect Peter Wilson wordt gebouwd.
2008
De musical Les Misérables is bijna negen maanden exclusief te zien in het nieuwe Luxor. Deze productie, die wereldwijd de langstlopende aller tijden is, heeft wederom een topcast (met o.a. René van Kooten, Jamai Loman, Freek Bartels, Carlo Boszhard) en een enorm decor. De voorstelling is een groot succes en wordt gezien door 320.000 bezoekers.
2014
Waar in 2006 nog voor een renovatie van het oude Luxor werd gekozen, wordt er in 2013 dan toch begonnen aan de zoveelste grootscheepse verbouwing. De Antwerpse architect Aude de Broissia geeft het theater ruimere foyers, een restaurant en een ‘moderne gevel’, die geïnspireerd is op die uit 1928.
2016
De voorstelling De Oase Bar met Gerard Cox en Joke Bruijs over de beroemde kroeg van Jaap Valkhoff trekt 25.000 bezoekers naar het oude Luxor. Deze nieuwe show blijkt een schot in de roos: een avond puur variété. Door de gastartiesten (Martin van Waardenberg, Lee Towers, Jacques Herb, Richard Groenendijk) is de avond zo afwisselend dat een groot deel van het publiek de show zelfs meerdere malen bezoekt.
2017
De filmhit De Marathon uit 2012 vormt de basis voor een nieuwe Rotterdamse voorstelling die fantastisch wordt ontvangen door pers en publiek. De musical wordt meerdere malen verlengd en trekt 55.000 bezoekers in Rotterdam. De paarsgele hardloopshirts die bij de voorstelling worden verkocht duiken in groten getale op bij hardloopevenementen zoals de NN Marathon Rotterdam.
2017
Op 22 december 2017 bestond Luxor precies honderd jaar. We vierden dit jubileum met de tijdelijke expositie Luxor 100 jaar en met twee unieke voorstellingen: Defileeuw van Paul de Leeuw (in ‘De oude dame’) en de jubileumvoorstelling door Waardenberg en De Jong & de dames van Toren C (nieuwe Luxor). Daarnaast werd in het centrum van de stad een artiestenparade gerealiseerd: feestelijke vlaggen flankeerden tientallen artiesten die belangrijk zijn geweest in de afgelopen 100 jaar.
2020
Net zoals ieder theater, is ook Luxor een aanzienlijke tijd dicht geweest vanwege het Covid-19 virus. In totaal zijn er 927 voorstellingen en evenementen geannuleerd of verplaatst. Voor Luxor was het belangrijk om artiesten, bezoekers en medewerkers weer te laten genieten van het theater en daarom zijn er alternatieve optredens georganiseerd onder de naam Club Luxor. Met tafels en stoelen op het toneel en borrelhapjes en drankjes tijdens de voorstelling hebben bezoekers het gevoel alsof je bij een clubconcert of in een comedyclub zit.
2022
Café Dox wordt geopend. Het café bevindt zich in het nieuwe Luxor, waar theater, stad en publiek samenkomen. Een plek om overdag te lunchen, te werken en samen te komen en waar ’s avonds gedineerd kan worden voorafgaand aan een voorstelling. Maar Café Dox heeft ook een eigen podium met gratis toegankelijke activiteiten voor iedere Rotterdammer. Met deze programmering zetten we lokale artiesten in de spotlight en bieden we een opstap voor beginnende theatermakers.
2024
De Containertrap is de nieuwste hotspot bij het nieuwe Luxor. Hier vind je dé plek waar (theater)makers kunnen try-outen of exposeren en waar bezoekers als eerste in contact komen met deze nieuwe talenten. Maar dat is niet het enige; de Containertrap wordt ook létterlijk als trap gebruikt richting het dakterras van het nieuwe Luxor. Hier heb je een fantastisch uitzicht over de transformatie naar de hernieuwde Rijnhaven.
